جمعه, فروردین 10, 1403
More
    خانهآموزشمطالب آموزشیاستفاده از تریستور و ترایاک به جای رله

    استفاده از تریستور و ترایاک به جای رله

    در این پست از سایت اِمیک, نحوه جایگزینی تریستور و ترایاک به جای رله را توضیح خواهم داد. در ابتدا بهتر است بطور خلاصه با دو قطعه تریستور و ترایاک اشنا شویم. قبلا پستی با عنوان “آشنایی با تریستور” در سایت منتشر کرده بودم که برای اشنایی بیشتر با این قطعه می توانید ان پست را هم مطالعه کنید.

    تریستور چیست: تریستور (Thyristor) یکی از قطعات الکترونیکی است که دارای 3 پایه به نام های آند(A) , کاتد(K) و گیت(G) می باشد. از این قطعه بیشتر به عنوان یک سوئیچ استفاده می شود. تریستور مانند یک ترانزیستور در حالت سوئیچینگ می باشد که ورودی ان اند و خروجی ان کاتد است و پایه گیت نیز پایه فعال ساز ان می  باشد. عملکرد تریستور به این صورت است که با تحریک پایه گیت, تریستور اجازه عبور جریان از پایه اند به کاتد را می دهد و در غیر این صورت اجازه عبور جریان را نمی دهد. تفاوت تریستور با ترانزیستور در حالت سوئیچینگ این است که با یک بار تحریک پایه گیت, تریستور به صورت دائم روشن می شود و با قطع ولتاژ پایه گیت نیز تریستور همچنان روشن می ماند, در حالی که در ترانزیستور اینطور نیست و با قطع ولتاژ پایه بیس, ترانزیستور خاموش می شود. تریستور در ولتاژ مستقیم (DC) کاربرد دارد. در تصویر زیر نماد تریستور را مشاهده می کنید:

    thyristor symbol

    ترایاک چیست: ترایاک (Triac) نیز دارای 3 پایه به نام های آند یک (A1) , آند دو (A2) و گیت(G) می باشد. ترایاک مشابه تریستور می باشد با این تفاوت که ترایاک اجازه عبور جریان از دو طرف را می دهد یعنی تفاوتی ندارد که ورودی جریان آند یک باشد یا آند دو و به همین خاطر ترایاک در ولتاژ متناوب (AC) کاربرد دارد. در تصویر زیر نماد ترایاک را مشاهده می کنید:

    Triac symbol

    از مزایای استفاده از تریستور و ترایاک به جای رله می توان به عمر بیشتر تریستور و ترایاک نسبت به رله و همچنین امکان کنترل جریان های بالا اشاره کرد و البته قیمت و حجم کمتری نسبت به رله نیز دارند. همانطور که گفته شد در ولتاژ AC باید از ترایاک به جای رله استفاده کنیم و در ولتاژ DC می توانیم از تریستور به جای رله استفاده کنیم.

    استفاده از تریستور به جای رله :

    استفاده از تریستور بجای رله بسیار ساده می باشد, به مدار زیر دقت کنید:

    Thyristor Testing Circuit emic

    در مدار بالا ما توسط یک تغذیه 5 ولت, یک موتور 12 ولت متصل به تغذیه 12 ولت را می توانیم روشن کنیم. با فشار دادن کلید S1 گیت تریستور تحریک شده و جریان بین پایه های اند و کاتد ان برقرار می شود یا به عبارتی دیگر پایه های اند و کاتد ان اتصال کوتاه می شوند که در نتیجه موتور متصل به تریستور روشن می شود. همانطور که گفته شد با یک بار فشار دادن کلید S1 موتور بصورت دائم روشن می شود و حتی اگر دست خود را از روی کلید برداریم, موتور روشن باقی می ماند. دقت کنید که مدار بالا یک مثال می باشد و شما می توانید هر موتور یا لامپ یا هر وسیله دیگری با هر ولتاژ و جریانی (بسته به نوع تریستور) را به وسیله تریستور کنترل کنید.

    برای خاموش کردن تریستور می توانیم منبع تغذیه را برای یک لحظه قطع کنیم یا اینکه پایه های اند و کاتد را یک لحظه اتصال کوتاه کنیم.

    استفاده از ترایاک به جای رله :

    از ترایاک می توان بجای رله در ولتاژهای AC استفاده کرد. به مدار زیر دقت کنید:

    Triac Testing Circuit emic

    در مدار بالا ما توسط یک تغذیه 5 ولت DC می توانیم یک لامپ 220 ولت AC را روشن کنیم.همانطور که مشاهده می کنید در این مدار از یک اپتوکوپلر برای ایزولاسیون استفاده شده است. توجه کنید که اپتوکوپلر حتما باید از نوع فتو ترایاکی باشد.

    با فشار دادن کلید S1 اپتوکوپلر فعال شده و خروجی ان (پایه های 4 و 6) اتصال کوتاه می شوند و باعث تریگر شدن ترایاک می شود. که در نتیجه لامپ متصل به ترایاک روشن می شود.

    به این ترتیب طبق توضیحات و مدارات بالا می توانیم از تریستور و ترایاک به جای رله استفاده کنیم. همانطور که گفته شد مهم ترین مزیت تریستور و ترایاک نسبت به رله, عمر بیشتر انها می باشد.

    نظر یادتون نره…

    عابد رازانی
    عابد رازانیhttps://emic.ir/
    فارغ التحصیل کارشناسی الکترونیک از دانشکده باهنر شیراز و علاقمند به برنامه نویسی و طراحی مدارات الکترونیکی, در حال حاضر به تولید محتوای آموزشی و طراحی و انجام پروژه مشغول هستم.

    32 نظرات

    1. سلام خدمت دوستان عزیز من یه مداری رو با ترایاک و moc3063 بستم و قصد اینو دارم که یک کنتاکتور یا رله رو قطع و وصل کنم
      ولی مشکل اینجاست که وقتی فاز یا نول رو قطع و وصل میکنم کنتاکتور یا رله یک لحظه قطع و وصل میشه حتی ورودی اپتو رو اصلا وصل نکردم ولی بازم با قطع و وصل فاز یا نول این اتفاق میفته

    2. سلام جناب مهندس وقت بخیر ، امکانش هست راهنمایی بفرمایید با توجه به ولتاژ ورودی به گیت تریستور ، مقدار مقاومت گیت چطور محاسبه میشه؟
      تشکر

    3. سلام خسته نباشید
      بزرگوار برای کاهش یکی دو ولت باید چکار کنم
      مثلا فلاشر از زیر دوازده ولت استفاده میکن ولی ادابتو دارای 13 ولت است میخواهم این 13 را به کمتر از 12 برسانم
      ممنون میشم اگر کسی پاسخگوباشد

    4. سلام
      ضمن تشکر فراوان از مطالبی که در سایت ارائه کردید.
      من یک سرپیچ دارای سنسور حرکتی دارم که یک سالی کار کرد و جدیداً خراب شد بازش کردن داخلش تریاک به جای رله به کار رفته بود که سوخته بود عوضش کردم درست شد ولی چند ساعتی بیشتر کار نکرد و دوباره … 3 تا تریاک نو به خاطرش سوخت با اندازه‌گیری ولتاژ خروجی مدار که به گیت تریاک وصل میشه متوجه شدم 5.2 ولت هست و تصمیم گرفتم مدار ساده ترانزیستور و رله جایگزینش کنم. علت سوختن این تریاکها به نظرتون چی هست؟ البته تریاک مدار BT136s بود که من از BT139 به جاش استفاده کردم.

      • سلام مهندس وقتتون بخیر.
        تابلو ال ای دی ما با برق 220 ولت کار میکنه و 12 ولتی نیست. برای قطع و وصلش از آردینو و رله استفاده کردیم.
        ایرادی که داشت این بود که رله صدای زیادی داشت و گاهی کنتاکت هاش گیر میکرد که باید یه ضربه میزدیم تا دوباره شروع به چشمک زدن بکنه.
        حالا می خواهیم از این مدار استفاده کنیم آردینو ولتاژ 5 ولت بده به اپتو 3021 و ترایاک فعال بشه و تابلو ها روشن بشن.
        سوال اینه که اپتو 3021 جوابه برای این کار؟ چه ترایاکی استفاده کنیم؟

        • سلام, بله از اپتوکوپلر MOC3021 و ترایاک BT136 می توانید استفاده کنید البته به جریان مصرفی تابلو LED شما هم بستگی دارد که از جریان قابل تحمل ترایاک بیشتر نباشد.

          • عرض سلام مجدد خدمت شما.
            من الان با اپتو.moc3063 و ترایاک bta16 چک کردم. ورودی 5 یا 6 ولت به اپتو که میدیم وصل میشه و از لامپ ال ای دی که براش گذاشتیم مشخص میشه. سر دیگه هم مثل نقشه به ترایاک وصل کردیم. ولی به هیچ وجه لامپ روشن نمیشه. چندین بار مدارو چک کردیم. باید چه کار کنیم؟

    5. سلام و عرض تشکر
      چرا علیرغم سادگی این مدار نسبت به رله، هنوز هم از ماژول رله در مدارها استفاده میشود؟ لطفا مزایا و معایب این مدار نسبت به ماژول رله را نیز قید نمایید.
      با عرض سپاس

      • سلام, در جریان های پایین استفاده از تریستور, ترانزیستور و ترایاک به جای رله به صرفه تر و مناسب تر است ولی در جریان های بالا بدلیل اینکه تریستور و ترایاک و ترانزیستور نیاز به خنک سازی دارند, حجم و هزینه انها نسبت به رله های مکانیکی بیشتر می شود و استفاده از رله های مکانیکی به صرفه تر است.

    6. سلام و عرض تشکر از مطالب مفیدتون؛
      آیا در داخل رله‌های حالت جامد هم از این مدار استفاده میشه؟ (منظورم انواع رله‌های غیرمکانیکی هست)

    7. خیلی عالی بود و هست به خدا اگر در مورد تک تک قطعات این طور توضیح بدید که چه کاری میکنه . کسانی که علاقمند هستند به جاهایی میرسند که دائم دعاتون میکنند یکی خودم .
      فقط جناب مهندس اگر لطف کنید خود قطعات را با شمارهای فنی به ما نشون بدید خیلی عالی میشه
      مثلا: همین تریستور یا ترایاک که به جای رله میشه استفاده کرد را چند نمونه شماره بگید .یا اپتی کوپلر فتو ترایاک را نمونه بذارید خوبه .اصلا هر قطعه ای که در موردش آموزش میدید نمونه شماره یا عکس بذارید ممنون میشیم .با تشکر فراوان

    8. سلام با تشکر از توضیحات خوبتون
      اگه بجای فتوترایاک از فتوترانزیستور استفاده کنیم و کلکتور ترانزیستور رو به برق DC متصل کنیم که ترایاک با برق DC کنترل شود کارمون غیر اصولی است؟

    9. واقعا توضیحات شما ساده و قابل درک می باشد هر جا درباره تریستور و ترایاک شنیدم یا دیدم یا خواندم متوجه نشدم ولی تو سایت شما متوجه شدم کاکرد این دو قطعه رو دمت گرم و پاینده باشی. یه سوال پیج اینستا هم دارین شما

    10. سلام ، توضیحات شما فوق العاده ساده و شیوا بیان شده ، امیدوارم در تمامی فعالیت های زندگی سربلند و پیروز باشید.

      • خیلی خیلی عالی مهندس
        خدا عمرت بده
        میشه لطفا بگید چه تریستوری میتونه یه تایمر ۵۵۵ و دوتارله ۱۲ ولتی را فعال کنه که نسوزه؟؟؟

    11. مهندس دمت گرم ، یکی از بهترین و کاربردی ترین سایت در زمینه الکترونیک همین است.اطلاعات درجه یک ، آموزش های شبیه سازی شده کارگاهی و کلاً یه دانشگاه است برای خودش.
      سلامت و برقرار باشی عزیز

    پاسخ دادن به محسن لغو پاسخ

    لطفا نظر خود را وارد کنید!
    لطفا نام خود را اینجا وارد کنید

    spot_img